با توجه به پیشرفت کشور و سیاست روز افزون حرکت به سمت اسناد الکترونیکی و فرآیندهای سازمانی بدون کاغذبازی و به صورت سیستمی امروزه لزوم کوتاه تر شدن یک فرآیند سازمانی در ادارات دولتی و خصوصی باعث ایجاد و ساخت روز افزون دیتا سنترها و اتاق های سرور شده است و با توجه به حجم روز افزون تراکنش های بانکی و معاملاتی لزوم ایجاد یک بستر یکپارچه و الکترونیکی در کشور روز به روز احساس می شود و دولت به سرعت به سمت دولت الکترونیک حرکت می کند . در این راستا اهمیت حفاظت از این مراکز و دانستن ریسک ها و خطرات ناشی از عوامل مختلف که در تعطیلی موقت یا در اصطلاح downtime این مراکز موثر می باشد اعم از اتصالی برق ، ایجاد حریق سطحی ، ایجاد حریق عمقی و یا از کار افتادن سیستم تهویه می تواند به این مراکز صدمه جدی وارد نماید اهمیت بسزایی دارد . همچنین تعطیلی موقت و حتی چند ساعته این مراکز در زمان اداری می تواند خسارات جبران ناپذیری برای ارائه خدمات از قبیل خدمات بانکی ، ارگان های با ارباب رجوع بالا و مراکز خصوصی با فرآیند پیچیده و زیاد به وجود آورد . به همین منظور در این مقاله انواع این ریسک ها را بررسی می نماییم .
- سازه مقاوم در برابر حریق :
-
TIA942 که در مورد زیرساخت و ابنیه دیتا سنتر از مرحله ساخت تا ارتباطات الکترونیکی دستورالعمل صادر می کند هر کدام از قسمت ها باید بر اساس این استاندارد ساخته شود .
- ابنیه : دیوارها در دیتا سنتر باید از پنل های گچی یا پیش ساخته استاندارد یا مقاوم در برابر حریق تا زمان معین ساخته شود . سقف و کف کاذب در دیتا سنتر از نوع تا پل گچی AMF با مقاومت حریق بالا و تحمل حرارت حداقل تا 300 درجه ، 30 دقیقه باشد .درب ورودی دیتا سنتر از نوع استاندارد نسوز ضد حریق و ضد سرقت با دستگیره باز شو از داخل اتاق جهت ایمنی ساخته می شود .
محل قرار گیری تابلو برق ها ، استاندارد بودن کابل ها ، بستهای اتصال کابل و ……
همگی در TIA942به صورت مبسوط ذکر شده است .
متاسفانه در ایران در بسیاری از مرکز دولتی محل قرارگیری این اتاق به صورت نادرست و غیر استاندارد ساخته می شود درصورتیکه دیتا سنتر در مفهوم به یک اتاق که شامل چند عدد رک یا باطری UPS محدود نمی شود .
در اصل این اتاق ها سرور روم هستند و تفاوت عمده ای با دیتا سنتر دارند .
دیتا سنتر ها معمولا حداقل بین 40تا 200 رک یا بیشتر پر شده از سرور ، UPS و هاردهای ذخیره سازی هستند و بسیار بزرگ تر از این اتاق ها می باشد و در ضمن استاندارد های رده بندی TIER1 تا TIER4 که اصولا ساختمان را از قبل برای این منظور طراحی می کنند اطلاق می شود این مراکز را ممیزی می کنند و گواهینامه های مختلف به آنها اعطا می شود .
در مورد ابنیه این اتاق ها اولین موضوع مهم سیلد بودن یا همان ایزوله بودن حداکثری اتاق می باشد میانگین دما در یک دیتا سنتر بین 18 تا 22 درجه سانتیگراد می باشد چنانچه فضا نشتی دما داشته باشد دراصطلاح این اتاق ایزوله نیست و در بلند مدت صدمات زیادی به تجهیزات وارد می کند .
ارزیابی پروژه و ریسک جهت اجرای اطفاء حریق :
براساس استاندارد nfpa75عامل اطفاء حریق در اتاق سرور clean agent یا گازهای بی اثر هستند .
حال باید ببینم چه چیزهایی در این اتاق ها باید قبل از اجرا و طراحی پروژه باید در نظر گرفته شود . ابتدا باید بررسی شود مکان مورد نظر اماکن اجرای اطفاء حریق را دارد یا خیر .
پس ابتدا ایزوله بودن محیط را با دستگاه door fan test مورد بررسی قرار می دهیم چنانچه نمودار نشتی هوا از درب اصلی اتاق میانگین قابل قبولی داشته باشد می توانیم جهت طراحی کار را آغاز کنیم .
سیستم تهویه اتاق باید قبل و بعد از اجرا با دستگاه cfm سنج مورد بررسی قرار گیرد و سرعت جریان هوا محاسبه گردد (سرعت پرتاب باد / برثانیه)
کابل های برق عبور کرده از سینی های کف و سقف باید تماماً مورد بررسی قرار گیرد و جنس این کابل ها و نحوه اتصال آن ها باید به رک ها بسیار مهم هستند . اولین عامل حریق در اتاق های سرور عدم استفاده از بست های استاندارد بین کابل ها می باشدبا مشاهدات اینجانب بیش از 30% حریق ها در اثر خوردگی کابل با بست کمربندی و ایجاد اتصالی و سوختن روکش کابل و ایجاد دود سطحی ایجاد می شودو معمولا چون زیر کف کاذب اتفاق می افتد معمولا زون اعلام حریق از کف فعال شده و آژیر به صدا در می آید . در صورتیکه بعد از مراجعه احتمال دارد حریق خود به خود خاموش شده و نیازی به اطفاء حریق نباشد .
یکی از مواردی که در زمان حریق اهمیت بسزایی دارد قطع سیستم تهویه به محض به صدا درآمدن آلارم اولیه یا همان اخطار در بدو شروع حریق می باشد به دلیل اینکه سرعت پرتاب باد در اتاق های سرور گاها به حدی است که امکان دارد عامل کاشف حریق دوم که معمولا روی زون اطفاء حریق بسته می شود نتواند دود را کشف کند و حریق گسترش پیدا کند .
نکته قابل توجه این است که در 90درصدموارد در اتاق های دیتا عامل حریق دوداست نه حرارت در بسیاری از پروژه هادتکتورهای دود و حرارت به اشتباه موازی بسته می شود که این اشتباه باعث می شود که دود در زون اول کشف شود ولی در همان زون به صورت موازی حرارت محیط هیچگاه به 68 درجه که آستانه کشف دتکتور حرارتی می باشدنرسد و در نتیجه سیستم اطفاء حریق عمل نکند !
در دیتا سنتر ها چون حرارت نقطه ای می باشد و به سرعت در لحظه کاهش می یابد بهتر است از سیستم کابل سنسور حرارتی خطی یا LHD روی سینی کابل های کف و در تابلو برق استفاده شود ولی استفاده حتمی از آن هم الزامی ندارد .
در اتاق های سرور تعداد دتکتور های دود باید بیشتر از اتاق های معمولی به عنوان مثال یک اتاق اداری که تا شعاع 7 متر را پوشش می دهد استفاده شود . در اصل با افزایش تعداد دتکتور دودشانس رسیدن دود را افزایش می دهیم پس در اتاق سرور اگر هر 1/5 متر محیطی هم کاشف دود به کار رود مانعی ندارد .
عامل حریق دوم در اتاق های دیتا تابلو برق اصلی می باشد به صورتیکه با اتصال فیوزها ممکن است حریق داخل تابلو برق اصلی آغاز شود که این حریق را به صورت استفاده از FIREDETECT یا سیلندرهای کوچک اطفاء موضعی با شلنگ حرارتی اتوماتیک یا تیوب حرارتی نقطه ای و یا اگر اتاق با سیستم اطفاء یکپارچه مجهز باشد می توان اطفاء نمود .
اینگونه حریق ها به دلیل فاصله چند متری با رک ها ممکن است نادیده گرفته شود ولی برای کشف حریق بهتر است مکنده های دود سیستم ASD در نزدیکی این تابلو ها برای کشف حریق استفاده شود و همچنین چون این حریق معمولا به داخل تابلو برق محدود می شود بهتر است اپراتور در زمان اخطار درصورت خطور با کپسول دستی CO2 یا FM200 و یا هر عامل اطفاء گازی تمیز دیگری در صورت حضور در امکان اقدام به اطفاء نماید .
این نکته باید در نظر گرفته شود که اگر تابلو برق اصلی اتاق دچار حادثه شود و برق سیستم قطع شود و سیستم اعلام حریق هم مجهز به برق اضطراری نباشد باید سیستم اطفاء حریق در اتاق نصب باشد که به صورت دستی هم توان اطفاء اتوماتیک را داشته باشد مثل سیستم FM200و IG که به وسیله ضامن دستی روی سیلندر اتوماتیک اماکن فعال سازی و اطفاء یکپارچه را حتی در صورت نبود برق دارند .
عامل حریق بعدی در دیتا سنتر ها در داخل رک ها معمولا سیستم تهویه سرور یا فن سرور و ندرتا کارت های داخلی سرورها می باشد که در اثر افزایش دمای داخل دستگاه یا قطع سیستم کولینگ یا تهویه در داخل رک اتفاق می افتد ( این دما تنها در یک نقطه از رک بالا رفته و همچنین در صورت استفاده از دتکتور حرارتی این کاشف حریق قادر به کشف آن نمی باشد )
این روزها به دلیل افزایش حجم اطلاعات از سیستم ذخیره سازی EMC2 یا رک ذخیره سازی EMC استفاده می شود این سیستم هزینه بالای 1 میلیارد تومان در صورت مجتمع بودن در رک مخصوص خود را دارد و اگر دما بر بالای 27درجه برسد این سیستم برای همیشه از کار می افتد با توجه به افزایش این سیستم بهتر است در زمان حریق سیستم تهویه جداگانه ای بعد از اطفاء حریق تا 15 دقیقه بعد از اطفاء عامل گازی برای این رک در نظر گرفته شود . حریق در سرور معمولا محدود می باشد ولی حرارت ناشی از حریق باعث ایجاد دود غلیظ و سرایت حریق به سایر سرورها می شود .
معمولا در حریق دیتا سنتر ها ندرتاً شعله طولانی دیده می شود .معمولازبانه شعله در 3 تا 5 ثانیه فروکش کرده و به دود غلیظ تبدیل می شود پس عامل حریق در دیتا سنترها دود می باشد .
اما همین دود (حریق) در 3 ثانیه اول تا 3 ثانیه دوم شروع حریق نرخ رشد چند برابری دارد و لزوم استفاده از سیستم اطفاء حریق که توان تخلیه زیر 10 ثانیه را مانند FM200 و NOVEC1230 یا IG را داشته باشد مهم است .
به طور کلی در استاندارد NFPA بایدها و نباید های سیستم اطفاء حریق و ایمنی اتاق سرور به صورت صریح و گاهاً با نکته و به صورت مبهم ارایه شده در نظر داشته باشیم که معمولاً استانداردها
پیشنهاد دهنده هستند و به صورت قاطع باید یا نباید را ذکر نمی کنند و به صورت قاطع باید یا نباید را ذکر نمی کنند پس این وظیفه طراحان و مهندسان اطفاء حریق است که با دقت بیشتری طراحی و پیشنهادات خود را به کارفرما ارایه دهند کما اینکه در سال های اخیر با استفاده از محصولات غیر استاندارد یا استاندارد ولی بدون توجه به کاربرد آن که مثلاً در دیتاسنتر نباید استفاده شود پروژه های زیادی اجرا شده و خسارات سنگینی به دیتا سنتر بانک ها و موسسات، شرکت های بیمه ای ، و ادارات گاز (بدون ذکر نام محصول یا پروژه) زده است .
این نکته قابل توجه است که استاندارد بودن یک محصول به تنهایی شرط کافی برای استفاده آن نمی باشد برای مثال محصولی که لابراتوار UL تایید نموده یا سازمان محیط زیست آمریکا EPA یا استاندارد ملی ایران یا ISO و …….. . لزوماً به این معنا نیست که می توان از آن در دیتا سنتر یا مراکز دیتا استفاده نمود .
معیار سنجش یک نوع محصول بدون در نظر گرفتن برند آن استاندارد NFPA که در مورد اتاق های دیتا و کنترل با کد NFPA75 ارایه شده است . توجه داشته باشیم که همیشه قدرت اطفاء یک محصول لزوم خوب بودن ماده اطفاء حریق نیست . کما اینکه در تبلیغات نادرست ضرایب این قدرت اطفاء گاه تا چندین برابر اطفاء واقعی نمایش داده می شود حتماً ماده اطفاء حریق در کلاس C برای لوازم حساس به گرد و غبار مخصوصاً در اتاق های سرور باید بدون پسماند و اثر باشد . حضور افراد در اتاق و در معرض ماده اطفایی بدون ضرر باشد . دید فرد یا افراد را محدود نکند . امکان استفاده به صورت دستی بدون نیاز به برق یا چاشنی حرارتی را داشته باشد . حرارت محیط را بالا نبرد . ماندگاری در حد معقول حداقل 5 دقیقه را داشته باشد . پسماند قابل رویت یا به صورزت روغنی یا ماده چسبنده یا رسانا نداشته باشد و مهمترین مساله اینکه در استاندارد NFPA با دما و اگر در مورد آن صحبت نشده باشد و صراحتاً ماده اطفاء قابل قبول NFPA مرجع باشد .
